Walka z przemytem i fałszerstwami F-gazów wyzwaniem dla branży HVACR
Rozporządzenie (UE) 2024/573 dotyczące F-gazów stanowi ważny krok w kierunku ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, które mają istotny wpływ na zmiany klimatyczne. Jego wdrażanie napotyka jednak na liczne zagrożenia, które mogą utrudnić osiągnięcie założonych celów środowiskowych. Kluczowe problemy to przemyt i nielegalny obrót czynnikami chłodniczymi, fałszowanie substancji oraz stosowanie odpadów czynników zamiast czynników z certyfikatem potwierdzającym jakość.
Przemyt i nielegalny obrót F-gazami
Jednym z głównych zagrożeń jest przemyt czynników chłodniczych, który odbywa się na kilka sposobów. Importerzy i eksporterzy często przedstawiają nieprawdziwe dokumenty, wprowadzając do obrotu substancje bez wymaganych kontyngentów. Dochodzi również do oszustw fakturowych, np. zgłaszania transportu gazów jako sprzętu lub usług w celu uniknięcia podatków.
Nielegalny obrót obejmuje też ukrywanie F-gazów w legalnych przesyłkach, wykorzystywanie systemu tranzytowego do omijania kontyngentów oraz sprzedaż internetową substancji, które nie spełniają wymagań unijnych. Szczególnie problematyczne jest stosowanie opakowań jednorazowych, które nie posiadają dopuszczenia do obrotu i stanowią zagrożenie dla środowiska.
Fałszowanie czynników chłodniczych
Drugim poważnym zagrożeniem jest sprzedaż innych substancji niż zadeklarowane na etykiecie butli, co prowadzi do naruszenia praw patentowych, wprowadza konsumentów w błąd i może powodować awarie instalacji chłodniczych. Przykładem jest przypadek z kwietnia 2025 roku, gdzie dostarczony czynnik R449A okazał się w rzeczywistości tańszym 404A, który jest zabroniony do napełniania i serwisowania urządzeń chłodniczych.
Stosowanie odpadów zamiast czynników chłodniczych
Odzyskane czynniki chłodnicze są odpadami, klasyfikowanymi jako niebezpieczne i powinny podlegać procesowi regeneracji, recyklingowi albo utylizacji.
Jedynie proces regeneracji i laboratoryjnej certyfikacji pozwala na legalne wprowadzenie czynników odzyskanych do obrotu i bezpieczne stosowanie w instalacjach chłodniczych, klimatyzacyjnych i pompach ciepła.
Niestety praktyka pokazuje, że często dochodzi do stosowania odzyskanych czynników bez sprawdzenia nie tylko jakości, ale nawet ich składu. Ta nieuczciwa praktyka prowadzi do złej pracy instalacji, szybkiego zużycia elementów, a w konsekwencji awarii i emisji.
Ponowne stosowanie odzyskanych czynników w tej samej instalacji, z której zostały odzyskane, wymaga przeprowadzenia przynajmniej procesu recyklingu, czyli zgrubnego oczyszczania. Niestety często nawet ta podstawowa operacja zadbania o jakość czynnika jest pomijana albo przeprowadzona tylko dla formalnego wypełnienia wymogów legislacji F-gazowej. Rezultat jest podobny do wyżej opisanego: trudności z wyregulowaniem pracy instalacji, szybsze zużycie części, awarie i emisje.
Przeciwdziałanie zagrożeniom
Aby ograniczyć ryzyko związane z nielegalnym obrotem i fałszowaniem czynników chłodniczych, prowadzone są międzynarodowe operacje, takie jak DEMETER i MARUM. Organizacje celne oraz inspekcja ochrony środowiska intensyfikują kontrolę transgraniczną i monitorują rynek pod kątem nieprawidłowości.
Ponadto, realizowane są programy edukacyjne, takie jak projekt Legal HFC 4LIFE, który ma na celu walkę z nielegalnym handlem oraz podniesienie świadomości branży HVACR i administracji publicznej na temat zagrożeń związanych z nielegalnym obrotem F-gazami. Każdy, kto podejrzewa taki przypadek może zgłosić to anonimowo za pośrednictwem strony bezpiecznehfc.pl projektu LEGAL HFC4LIF.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących składu czynnika, laboratorium Fundacji PROZON może bezpłatnie wykonać jego badanie. A w przypadku wątpliwości dotyczących jakości czynnika (zawartość wody, zawartość kwasów, szczegółowy skład) laboratorium oferuje jego badanie w przystępnej cenie.
Dlaczego przeciwdziałanie nielegalnym praktykom jest tak ważne?
Nielegalny obrót i fałszowanie czynników chłodniczych to nie tylko naruszenie prawa – to realne zagrożenie dla klimatu, zdrowia publicznego i uczciwej konkurencji. F-gazy mają wysoki potencjał tworzenia efektu cieplarnianego, dlatego ich niekontrolowana emisja znacząco osłabia wysiłki na rzecz ograniczenia globalnego ocieplenia.
Ponadto, stosowanie podrabianych lub niezbadanych substancji może prowadzić do poważnych awarii instalacji chłodniczych, stwarzając ryzyko dla bezpieczeństwa ludzi i mienia. Obecność nielegalnych, tańszych czynników chłodniczych na rynku podważa zasady zdrowej konkurencji i utrudnia funkcjonowanie firm działających zgodnie z przepisami.
Dlatego walka z przemytem i fałszerstwami to nie tylko egzekwowanie przepisów – to obrona środowiska, wspieranie innowacyjnych i odpowiedzialnych firm oraz budowanie przyszłości chłodnictwa opartego na zrównoważonym rozwoju.
Podsumowanie
Wdrażanie Rozporządzenia (UE) 2024/573 dotyczącego F-gazów napotyka liczne wyzwania związane z przemytem, fałszowaniem i nielegalnym stosowaniem czynników chłodniczych. Aby skutecznie realizować cele środowiskowe, konieczne są wzmożone działania kontrolne, współpraca międzynarodowa oraz edukacja podmiotów działających w sektorze HVACR.
Fot. Fałszywy czynnik, który nie może zostać uznany za regenerowany
Fot. Fałszywy R449A